အြန္လုိင္း၊ လက္ကုိင္ဖုန္း လုံၿခဳံေရးနဲ႔ အတြင္းေရး

ဒီအေျခခံကဒ္ေလးကို ဆြဲခ်ရယူပါ (pdf ၁၅၆kb)

ဆန္းသစ္လာတဲ႔ နည္းပညာမ်ား၊ အထူးသျဖင္႔ မုိဘုိင္းဖုန္းမ်ားနဲ႔ အင္တာနက္ဟာ ၀ါဒျဖန္႔ေရးအတြက္ အစြမ္းထက္တဲ႔ အေထာက္အကူေတြ ျဖစ္လာပါတယ္။ ဒါေပမဲ့လည္း ဒီလုိပစၥည္းေတြ သုံးၿပီး အေရးႀကီးတဲ႔ အခ်က္အလက္ေတြ ျဖန္႔ျဖဴးရာမွာ ကုိယ္တုိင္နဲ႔ မိတ္ေဆြ လုပ္ေဖာ္ကုိင္ဖက္ေတြအတြက္ အႏၱရာယ္ ျဖစ္ႏုိင္တာမ်ိဳးေတြ ရွိပါတယ္။ ဒါေၾကာင္႔ လက္ကုိင္ဖုန္းနဲ႔ အင္တာနက္ေတြ သုံးၿပီး ဘယ္လုိ လုံၿခဳံစြာ အခ်က္အလက္ ျဖန္႔ျဖဴးလုိ႔ရတယ္၊ ကုိယ္႔ သတင္း အခ်က္အလက္ေတြကို ကာကြယ္ေပးလုိ႔ ရတယ္ဆုိတာ သိေအာင္ ဒီကဒ္က ကူညီပါတယ္။

ဒစ္ဂ်စ္တယ္ လုံၿခဳံေရးနဲ႔ ထိန္းသိမ္း လွ်ိဳ႕၀ွက္ျခင္း ဆုိတာ ဘာလဲ။
အခ်က္အလက္ ရယူခြင္႔နဲ႔ ဒစ္ဂ်စ္တယ္ လုံၿခဳံေရးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး သတိထားစရာ အခ်က္မ်ားကေတာ႔ -

• ကိုယ္မသိလုိက္ပဲ Password ေျပာင္းသြားျခင္း
• ႏွစ္ကုိယ္ၾကား သိရမယ္႔ သတင္းစကားမ်ားကို လက္ခံရမည္႔သူ မဟုတ္ေသာ တစုံတေယာက္ ဖတ္ထားျခင္း
• ႏိုင္ငံအခ်ိဳ႕မွ ၾကည္႔မရျဖစ္လာတဲ့ ၀က္ဆုိဒ္မ်ား
• လွ်ိဳ႕၀ွက္သင္႔တဲ႔ ဆက္သြယ္ရန္ လိပ္စာမ်ား၊ ေန႔စြဲမ်ား၊ အမည္မ်ားနဲ႔ ေဆြးေႏြးထားတဲ႔ အေၾကာင္းအရာေတြကို လုိက္ေဖာ္ထုတ္ဖုိ႔ ႀကိဳးစားေနတဲ႔ အရာရွိမ်ား
• လက္ကုိင္ဖုန္းေပၚမွ စကား အသြားအလာေတြကုိ ေတာက္ေလွ်ာက္ ေစာင္႔ၾကည္႔ခံေနရတယ္လုိ႔ သံသယ ရွိလာျခင္း

စီမံကိန္း ဒါမွမဟုတ္ ကိုယ္တုိင္ သုိ႔မဟုတ္ အဆက္အသြယ္ေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ေဖာ္ျပပါ အေၿခအေနမ်ိဳး ျဖစ္လာမယ္ ဆုိရင္ေတာ႔ စုိးရိမ္စရာ ရွိပါတယ္။ ဒစ္ဂ်စ္တယ္ လုံၿခဳံေရးကို ထိခုိက္ေအာင္ လုပ္ႏုိင္တဲ႔ software ေတြနဲ႔ ဘယ္လုိ လုပ္လုိ႔ရတယ္ ဆုိတဲ႔ အေၾကာင္းေတြကို အင္တာနက္ေပၚမွာ ရွာရႏုိင္ပါတယ္။ တကယ္လုိ႔ တိုက္ခုိက္လုိသူက အင္တာနက္ အသုံးျပဳခြင္႔ ေကာင္းေကာင္း ရွိေနမယ္၊ ႏုိင္ငံတြင္း မုိဘုိင္းဖုန္းမ်ား အလုပ္လုပ္ပုံ အေျခခံစနစ္ကို သိေနမယ္ ဆုိရင္ သူ႔အတြက္ ဒါဟာ အရမ္းလြယ္တဲ႔ ကိစၥျဖစ္သြားပါၿပီ။ အစုိးရ အဖြဲ႔အစည္းေတြ၊ အင္တာနက္ ၀န္ေဆာင္မႈေပးသူေတြ (ISPs) နဲ႔ မုိဘုိင္းဖုန္း ကုမၸဏီမ်ားဟာ ဒီလုိ အေျခခံစနစ္မ်ားထဲ ၀င္ေရာက္ သိရွိခြင္႔ ရွိပါတယ္။ ဒါ႔အျပင္ ရုံးက လုပ္ေဖာ္ကုိင္ဖက္မ်ား၊ အိမ္နီးခ်င္းမ်ားနဲ႔ အင္တာနက္ဆုိင္မ်ားက စက္ပုိင္းဆုိင္ရာ စီမံခန္႔ခြဲ႔သူမ်ားမွာလည္း ၀င္ေရာက္ႏုိင္ခြင္႔ အနည္းအက်ဥ္း ရွိပါတယ္။

ဘယ္လုိ လုံၿခဳံေရး အေရးကိစၥမ်ားေၾကာင္း ဒီကဒ္မွာ ရွင္းျပထားပါသလဲ။
ကြန္ယက္ အေၿချပဳ အသုံးခ် ကိရိယာမ်ားနဲ႔ မုိဘုိင္းဖုန္းမ်ား အေၾကာင္းကို အဓိက ထားရွင္းျပထားပါတယ္။ သုိ႔ေသာ္ စိစစ္ေရးနဲ႔ ညိႏုိင္တဲ႔၊ ေစာင္႔ၾကည္႔ခံရႏုိင္တဲ႔၊ ဖိႏွိပ္ခံရျခင္းမ်ား ရွိႏုိင္တဲ႔ တၿခား နည္းပညာမ်ားလည္း ရွိပါေသးတယ္။ ထိုအေၾကာင္းအရာမ်ားႏွင္႔ ပတ္သက္ၿပီး ဒီေနရာမွာ ေဆြးေႏြးထားျခင္း မရွိေပမယ္႔လည္း ကြန္ပ်ဴတာစနစ္ကို ပုံမွန္ မြမ္းမံအဆင္႔ျမွင္႔ၿခင္း၊ စိတ္ခ်ရတဲ႔ anti-malware ေဆာ႔ဖ္၀ဲမ်ား ထည္႔သြင္းျခင္းမ်ားနဲ႔ Back-up မ်ား မျပတ္ထားရွိျခင္းစတဲ႔ လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားဟာ အေရးပါတဲ႔ အေျခခံ ႀကိဳတင္ကာကြယ္ျခင္းမ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။ ကြန္ပ်ဴတာေတြ သုိ႔မဟုတ္ Back-up ေတြ အပါအ၀င္ အခ်က္အလက္ သိမ္းဆည္းထားတဲ႔ ကိရိယာေတြ ေပ်ာက္ဆုံးႏုိင္တယ္၊ အခုိးခံရႏုိင္တယ္ သုိ႔မဟုတ္ အသိမ္းခံရႏုိင္တယ္ သို႔မဟုတ္ အဖြဲ႔အစည္းဟာ အင္တာနက္ေပၚမွာ အဓိက ေစာင္႔ၾကည္႔ၿခင္း ခံေနရႏုိင္တယ္လုိ႔ ထင္တယ္ဆုိရင္ Tactical Tech ရဲ႕ လံုျခံဳေရး-ေသတၱာ အသံုးအေဆာင္ကို ညႊန္းသင္႔ပါတယ္။

ကြန္ရက္-အေျချပဳ အားေပးေထာက္ခံေရး ကိရိယာမ်ား
 

Blogger, Facebook, နဲ႔ Twitter စတဲ့ အမ်ားသုံး ကြန္ယက္ အေျချပဳၾကားခံမ်ားကို သုံးမယ္ ဆုိရင္ေတာ႔ သုိေလွာင္ထားတဲ႔ အခ်က္အလက္ေတြ အားလုံး ယင္းတုိ႔ အသုံးၿပဳ ပလက္ေဖာင္းမ်ားေပၚ ေရာက္ေနမွာ ျဖစ္ၿပီး ထင္တာထက္ ေပါက္ၾကားဖုိ႔ ပိုလြယ္ပါတယ္။

အြန္လုိင္းကို သုံးရေတာ႔မယ္ဆုိရင္ သုံးစြဲသူကို ကာကြယ္ေပးမယ္႔ မူ၀ါဒေတြ သုိ႔မဟုတ္ သုံးစြဲသူ သေဘာတူညီခ်က္ စတာေတြကို ေသခ်ာေအာင္ ဖတ္ဖုိ႔ လုိပါတယ္။ အဆင္႔အျမင္႔ဆုံးဆုိတဲ႔ မူ၀ါဒကေတာင္ ခြင္႔ၿပဳခ်က္မပါပဲ မသိလုိက္ပဲ အခ်က္အလက္ေတြကို ေပါက္ၾကားေစႏုိင္ျခင္း၊ ေရာင္းခ်ႏုိင္ျခင္း သုိ႔မဟုတ္ အထားမွားျခင္းစတာေတြ လုပ္ႏုိင္ေျခရွိတဲ႔ သက္ဆုိင္ရာ ပလက္ေဖာင္းေတြကို ခ်ဳပ္ကိုင္သူေတြရဲ႕ လက္ေအာက္ ေရာက္သြားျခင္းကို မတားႏုိင္ပါဘူး။ အေကာင္႔ကို လုံး၀ ရပ္ပစ္လုိက္မယ္ ဆုိရင္ေတာင္မွ ဒီလုိ ၀က္ဆုိဒ္ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက ေပးထားၿပီးသား အေၾကာင္းအရာေတြနဲ႔ ကုိယ္ေရးကုိယ္တာေတြကုိ ဖ်က္ပစ္တာမ်ိဳး မရွိပါဘူး။ ေနာက္ဆုံး ေအာက္ေျခက လူထုနဲ႔ ထိေတြ႔ခ်င္လုိ႔ပဲ ျဖစ္ျဖစ္၊ သုံးရလြယ္လို႔ပဲ ျဖစ္ျဖစ္ စီးပြားျဖစ္ ၀န္ေဆာင္မႈတခုကို မသုံးမေနရ သုံးရတာက လြဲရင္ တျခား စိတ္ခ်ရတဲ႔ ၀န္ေဆာင္မႈမ်ိဳး - ဥပမာ youtube အစား blip.tv၊ Gmail အစား riseup.net ဆုိတာမ်ိဳးကို သုံးဖုိ႔ စဥ္းစားပါ။ ကုိယ္ပုိင္ နည္းပညာမ်ား သုံးစရာရွိတယ္ ဆုိရင္ ကုိယ္ပုိင္ ကြန္ယက္အေျချပဳ ၀န္ေဆာင္မႈတခု လုပ္လုိက္ပါ။

စီးပြားျဖစ္ ပလက္ေဖာင္းေတြကို သုံးရေတာ႔မယ္ ဆုိရင္ ဒီလုိ အြန္လုိင္းေပၚကေန သူတပါး သတင္း အခ်က္အလက္မ်ားကို မရအရ ရွာေဖြယူတတ္သူမ်ားဆီက ကာကြယ္ဖုိ႔ ႀကိဳတင္ကာကြယ္မႈမ်ား လုပ္ထားပါ။ အထူးသၿဖင္႔ လူထုဆက္သြယ္ေရး ကြန္ယက္ၿဖစ္တဲ႔ Facebook တုိ႔ Twitter တုိ႔လုိ႔ ဝက္ဆုိဒ္မ်ားဆုိ ပုိလုိပါတယ္။ ကုိယ္ သုိ႔မဟုတ္ အဖြဲ႔အစည္းနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အေရးႀကီးတဲ႔ အခ်က္အလက္မ်ား မရည္ရြယ္ပဲ ေပါက္ၾကားသြားတာမ်ိဳးက ကင္းေ၀းေအာင္ ဒီပလက္ေဖာင္းေတြမွာ ထည္႔သြင္း ေရးဆြဲထားတဲ႔ အခ်က္အလက္ လုံၿခဳံေရးနဲ႔ ပတ္သက္သမွ်ကို ႏွံ႔ႏွံ႔စပ္စပ္ နားလည္ေအာင္ ေလ႔လာထားပါ။ ဥပမာ - အမည္မွန္၊ ေနရာလိပ္စာအမွန္၊ သြားရန္ စီစဥ္ထားတဲ႔ ခရီးနဲ႔ စီစဥ္ထားတဲ့ အစည္းအေ၀း သုိ႔မဟုတ္ အခမ္းအနားစတဲ႔ အခ်က္အလက္ေတြကို အခ်ိန္ယူေစာင္႔ၾကည္႔ၿပီး ကုိယ့္အေၾကာင္းနဲ႔ အလုပ္လုပ္ပုံေတြကို ပုံေဖာ္လုိ႔ ရပါတယ္။

နည္းလမ္းေကာင္းတခု ရထားရုံနဲ႔ အသုံးျပဳေနတဲ႔ ကြန္ယက္အေျချပဳ ၀န္ေဆာင္မႈတခုထဲမွာပဲ စီမံကိန္း အမ်ိဳးမ်ိဳးအတြက္ တခုထက္မနည္းတဲ႔ အေကာင္႔မ်ား ဖန္တီးႏုိင္ျခင္း၊ ကိုယ္ေရးအက်ဥ္းအမ်ိဳးမ်ိဳး သုံးႏုိင္ျခင္းမ်ားအျပင္ ကုိယ္႔ကုိယ္ကုိယ္ အျပင္လူအေနနဲ႔ ေထာက္လွမ္းၾကည္႔ႏုိင္တဲ႔ အစမ္း အေကာင္႔မ်ားလည္း ထိန္းသိမ္းထားႏုိင္ပါတယ္။ လုံၿခဳံေရးကို အေကာင္းဆုံး ကာကြယ္ေပးႏုိင္ တာကေတာ႔ အေကာင္႔န႔ဲ ပတ္သက္ၿပီး ဘယ္လုိ ရွာေဖြလုိ႔ရတယ္ ဆုိတာကို နည္းလမ္းေပါင္းစုံနဲ႔ စမ္းၾကည္႔ျခင္းပါပဲ။ ဥပမာ - အြန္လုိင္း သုိ႔မဟုတ္ အခ်က္အလက္ကို ထိန္းသိမ္းထားတဲ႔ အထူး ပုဂၢိဳလ္မ်ားကတဆင္႔

Password မ်ား
ကြန္ယက္အေျချပဳတဲ႔ အရင္းအျမစ္ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာ အေကာင္႔ကို ကာကြယ္ေပးမုိ႔ Password တခုထဲေပၚမွာပဲ မူတည္ပါတယ္။ မလုိမုန္းထားသူ တဦး သုိ႔မဟုတ္ အဖြဲ႔အစည္းမ်ားက ဒီ Password ကို သိသြားၿပီဆုိပါက ဘယ္ေလာက္ပဲ အေကာင္႔ ကုိင္တြယ္သူကို ယုံတာျဖစ္ေစ သုိ႔မဟုတ္ လုံၿခဳံေရး စြမ္းပကားကို ဘယ္ေလာက္ စမ္းသပ္ထားတာ ျဖစ္ေစ အထူးလွ်ိဳ႕၀ွက္ အတြင္းသတင္းမ်ားနဲ႔ အမည္၀ွက္မ်ားကုိေတာ႔ ဆုံးသြားပါၿပီ။

လူသိနည္းတဲ႔ Password ေဖာ္နည္းမ်ားကေတာ႔ တေယာက္ေယာက္ကေန လုံၿခဳံတဲ႔ ၀က္ဆုိဒ္မ်ားဆီ Log in ၀င္တဲ႔ ကြန္ပ်ဴတာထဲကို Malware ေဆာ႔ဖ္၀ဲ ထည္႔သြင္းလုိက္ျခင္းမ်ိဳးပါ။ သုိ႔မဟုတ္ မလုံၿခဳံတဲ႔ ၀က္ဆုိဒ္မ်ား ၀င္ေနစဥ္ အင္တာနက္ သုံးတာကို ေစာင္႔ၾကည္႔တာမ်ိဳး။

ပထမ တုိက္ခုိက္ခံရမႈမ်ိဳးက ကင္းေ၀းခ်င္တယ္ ဆုိရင္ေတာ႔ အၿမဲတေစ ကိုယ္ပုိင္ ကြန္ပ်ဴတာ သို႔မဟုတ္ ယုံၾကည္ စိတ္ခ်ရသူရဲ႕ ကြန္ပ်ဴတာကိုပဲ အသုံးျပဳပါ။ ဒါ့ျပင္ အသုံးျပဳေနတဲ႔ Operating System (ဥပမာ Window) နဲ႔ Anti-Malware software မ်ားကို အၿမဲတမ္း update လုပ္ပါ။ ဒုတိယ တုိက္ခုိက္ခံရမႈက ကင္းေ၀းလုိတယ္ ဆုိရင္ေတာ႔ လူသိမ်ားတဲ႔ ကြန္ယက္ အေျချပဳ အီးေမးလ္ေတြ၊ လူမႈဆက္ဆံေရးအတြက္ ကြန္ယက္ေတြ၊ ဘေလာ႔ဖန္တီးျခင္းေတြ၊ အမွတ္အသားျပဳျခင္းေတြနဲ႔ ဗီဒီယုိေတြအတြက္ အသုံးျပဳတဲ႔ ပလက္ေဖာင္းေတြက လုံၿခဳံေရးအတြက္ ေပးတဲ႔ ခ်ိတ္ဆက္မႈ HTTPS ကို သုံးႏုိင္တယ္။ ၀င္ၾကည္႔ေနတဲ႔ ၀က္ဆုိဒ္မွာ လုံၿခဳံတဲ႔ အင္တာနက္ ခ်ိတ္ဆက္မႈ ရွိမရွိ သိခ်င္ရင္ address bar ထဲမွာ ရွိတဲ႔ ၀က္ဆုိဒ္ လိပ္စာဟာ ‘https://’ ဟုတ္မဟုတ္ စစ္ၾကည္႔ပါ။ သူတုိ ႔၀က္ဆုိဒ္ေပၚက Password ကို ကာကြယ္ဖုိ႔အတြက္ကလဲြလုိ႔ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြကို https က ကာကြယ္ မေပးပါဘူး။ ရလဒ္အေနနဲ႔ အင္တာနက္ ေကာ္နက္ရွင္ကို အခ်ိန္အတိုင္းအတာ တခုထိ ေစာင္႔ၾကည္႔ရုံနဲ႔ ထုိဆုိဒ္ေပၚမွာ သိမ္းဆည္းထားသမွ်ကို သိသြားႏုိင္ပါတယ္။ အေကာင္းဆုံး ရလဒ္ရွိတဲ႔ ေၿဖရွင္းနည္းကေတာ႔ စာမ်က္ႏွာတုိင္းအတြက္ https သုံးတဲ႔ ကြန္ယက္ အေျချပဳ အသုံးခ်နည္းလမ္းမ်ားကို ရွာေဖြပါ။

စိစစ္ေရးကို ေရွာင္ရွားျခင္း
ကြန္ယက္အေျချပဳ ပေရာက္ဆီ (Proxies) မ်ား၊ စိစစ္ေရးေရွာင္တိမ္းတဲ႔ အသုံးခ် ကိရိယာမ်ား သုိ႔မဟုတ္ Tor လုိ ကုိယ္႔ရဲ႕ ID ကို ေဖ်ာက္ေပးတဲ့ အမည္မေဖာ္တဲ႔ ေဆာ႔ဖ္၀ဲမ်ားကို ၀က္ဆုိဒ္သြားၾကည္႔တဲ႔အခါ သုိ႔မဟုတ္ ေစာင္႔ၾကည္႔ခံထားရတဲ႔ အင္တာနက္ ေကာ္နက္ရွင္မ်ားကို သုံးတဲ႔အခါ သုံးႏုိင္တယ္။ ဒီနည္းလမ္းေတြဟာ ပိတ္ထားခံရတဲ႔ ၀က္ဆုိဒ္မ်ား ဥပမာ - သုေတသန မလုပ္ႏုိင္ေအာင္ သုိ႔မဟုတ္ Facebook လုိ ကြန္ယက္ အေျချပဳ ပလက္ေဖာင္းမ်ားကို update လုပ္ျခင္းက တားဆီးႏုိင္ေအာင္ပါ။

အြန္လုိင္းေပၚမွာ လူသိမခံပါႏွင္႔
 သြားၾကည္႔တဲ႔ ၀က္ဆုိဒ္မ်ားကို ဖုံးကြယ္လုိရင္ Tor လုိ အမည္မေဖာ္တဲ႔ ေဆာ႔ဖ္၀ဲမ်ားက အသုံး၀င္ပါတယ္။ Tor ဟာ ISP နဲ႔ အင္တာနက္ေပၚ လႈပ္ရွားမႈမ်ားကို အစုိးရအဆင္႔ အင္တာနက္ေပၚ ေစာင္႔ၾကည္႔သူမ်ား ရန္က ကင္းေ၀းေအာင္ ေကာ္နက္ရွင္မ်ားကို အၿခားအခမဲ႔ ကူညီေပးတဲ့ ကြန္ပ်ဴတာမ်ားအၾကား ဟုိဒီ ပုိ႔ေပးၿပီး ကာကြယ္ေပးပါတယ္။ သုိ႔ေသာ္လည္း လုံၿခဳံမႈမရွိတဲ႔ ၀က္ဆုိဒ္မ်ားဆီ ေပါက္ၾကားလုိ႔ လုံး၀မၿဖစ္တဲ႔ သတင္း အခ်က္အလက္မ်ား ေပးပုိ႔ျခင္းနဲ႔ လက္ခံျခင္းအတြက္ေတာ႔ Tor ကို မသုံးပါနဲ႔။ ဒါေပမဲ့ HTTPS သုံးထားတဲ႔ ၀က္ဆုိဒ္နဲ႔ ဆက္သြယ္ထားမယ္ ဆုိရင္ေတာ႔ အခမဲ႔ ကူညီထားတဲ႔ ကြန္ပ်ဴတာေတြက တလုံးက တင္ပုိ႔ေနတဲ႔ အေၾကာင္းအရာေတြကို ေစာင္႔ၾကည္႔ေပးထားမယ္ ဆုိတာမ်ိဳးက ၿဖစ္ႏုိင္ေျခ ရွိပါတယ္။ Tor က လုံၿခဳံေရးအတြက္ေတာ႔ ေတာ္ေတာ္ စိတ္ခ်ရပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အင္တာနက္ ေကာ္နက္ရွင္ကို ေႏွးေစပါတယ္။

မုိဘုိင္းဖုန္းမ်ား

ကမၻာနဲ႔အ၀ွမ္း မုိဘုိင္းဖုန္းကို က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ သုံးစြဲပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ လူသိ မခံအပ္တဲ႔ သတင္း အခ်က္အလက္ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကိုလဲ သိမ္းဆည္းထားတတ္ၾကတယ္။ ဒါ့အၿပင္ ဆက္သြယ္ရန္ လိပ္စာေတြ၊ ဖုန္းေခၚထားတဲ႔ ရာဇ၀င္ေတြ၊ အစီအစဥ္ ဇယားေတြ၊ စာတိုမ်ားနဲ႔ အီးေမးလ္မ်ားလည္း ရွိပါေသးတယ္။

အထူးသျဖင္႔ တယ္လီဖုန္း အခ်က္အလက္မ်ားကို အလြယ္ သိမ္းယူႏုိင္တဲ႔အတြက္ေၾကာင္႔ ဖုန္းထဲမွာ အခ်က္အလက္ သိမ္းဆည္းျခင္းကို ဂရုျပဳပါ။ ဥပမာ - ေပါက္ၾကားလုိ႔ လုံး၀ မၿဖစ္ႏုိင္တဲ႔ ကိစၥမ်ားကို ကုိင္တြယ္ေနရၿပီ ဆုိရင္ေတာ႔ ဆက္သြယ္ရန္ လိပ္စာမ်ားကို ဖုန္းထဲ ထားစရာ မလုိပါဘူး။ ဒါ့အျပင္ ဖုန္းထဲမွာေရာ Sim ကဒ္ထဲမွာပါ ရွိတဲ႔ အခ်က္အလက္မ်ားကိုလည္း ဖ်က္ဖုိ႔ မေမ႔ပါနဲ႔။ ပြဲတခုကို စီစဥ္ေနမယ္၊ ကြန္ယက္ေပၚမွာ စည္းရုံးေရး လုပ္ေနမယ္ဆုိရင္ အမည္မေဖာ္ပဲေနျခင္း၊ ႀကိဳတင္ေငြေပးေခ်စနစ္နဲ႔ ၀ယ္ရတဲ႔ Sim ကဒ္မ်ားသုံးျခင္းနဲ႔ လက္ကိုင္ဖုန္းအခြံမ်ား မၾကာခဏေျပာင္းျခင္းတုိ႔ လုပ္သင္႔ပါတယ္။ စာတုိ (SMS) ပုိ႔ျခင္းဟာ အလြယ္တကူ စစ္ၾကည္႔လုိ႔ ရတဲ႔အတြက္ စာတုိမ်ား ပုိ႔ေပးတဲ႔အခါ အေရးႀကီးတဲ ႔စကားလုံးမ်ား သုံးျခင္းကို ေရွာင္သင္႔တယ္။

မုိဘုိင္းဖုန္း ဖြင္႔ထားသမွ် ကာလပတ္လုံး ေနရာကို ေၿခရာခံလုိ႕ ရတယ္။ အေရးႀကီးတဲ႔ ခ်ိန္းဆုိပြဲေတြကို တက္သူေတြ ၿပန္သြားၿပီးခ်ိန္အထိ ဖုန္းမ်ားကို ပိတ္ခုိင္းၿပီး ဓာတ္ခဲမ်ားပါ ျဖဳတ္ထားခုိင္းသင္႔ပါတယ္။ မုိဘုိင္းဖုန္း ၀န္ဆာင္မႈေပးသူေတြဟာ ဘယ္သူ႔ဆီကို ဘယ္အခ်ိန္မွာ ဘယ္ေနရာက ဖုန္းေခၚဆုိတယ္ ဆုိတာအားလုံးကို ၾကည္႔လုိ႔ရပါတယ္။ တာ၀န္ရွိသူမ်ားက ေတာင္းဆုိလာခဲ႔ရင္ တယ္လီဖုန္း ၀န္ေဆာင္မႈေပးသူေတြက ဒီအေသးစိတ္ အခ်က္အလက္မ်ားကို တရားဥပေဒအရ ကူးယူထားခြင္႔ ထုတ္ျပန္ခြင္႔ ရွိပါတယ္။ တခါတရံ ကာလ အတုိင္းအတာတခုအထိ သိမ္းဆည္းထားေပးရတာမ်ိဳးေတြလည္း ရွိပါတယ္။

ေလ႔က်င္႔ခန္း။ လုံၿခဳံေရးအတြက္ အႏၱရာယ္ရွိႏုိင္တာမ်ားကို ေလ႔လာျခင္း
ေအာက္ေဖာ္ျပပါ ေမးခြန္း သုံးၿပီး ရွိႏုိင္မယ့္ လုံၿခဳံေရး အႏၱရာယ္မ်ားကို ေလ႔လာကာ ဘယ္နည္းလမ္းကို အသုံးျပဳ ကာကြယ္ႏုိင္မလဲ ဆုံးျဖတ္ပါ။

1. အေရးႀကီးတဲ႔ သတင္းအခ်က္မ်ားကို ကုိင္တြယ္ေနရပါတယ္။ ။ကုိယ္တြယ္ေနရတဲ႔ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားဟာ ေစာင္႔ၾကည္႔ျခင္း ခံႏုိင္ရေလာက္ေအာင္ အေရးႀကီးျခင္း ရွိမ႐ွိသိဖုိ႔ အေရးႀကီးပါတယ္။ အစုိးရ၊ ရဲ၊ စစ္တပ္ သုိ႔မဟုတ္ သီးၿခား ပုဂၢိဳလ္တဦးရဲ႕ ကုိယ္ပုိင္ကုမၸဏီ စသူေတြရဲ႕ အဖ်က္ လုပ္ငန္းယူဆႏုိင္ေလာက္တဲ႔ လႈပ္ရွားမႈတခုမွာ ပါေနသလား။ ပါေနရင္ လုံၿခဳံေရးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ကာကြယ္မထားရင္ ကုိယ္တုိင္နဲ႔ အနားကလူမ်ားအတြက္ အႏၱရာယ္ရွိႏုိင္ပါတယ္။
2. မည္သူမည္၀ါ ဆုိတာနဲ႔ အေသးစိတ္ အခ်က္အလက္မ်ားကုိ လွ်ိဳ႕၀ွက္ရမည္႔သူမ်ားနဲ႔ အလုပ္လုပ္ကိုင္ေနရပါတယ္။ အိမ္တြင္း အၾကမ္းဖက္မႈ၊ အတင္းအဓမၼ ခုိင္းေစၿခင္း (သုိ႔) မုဒိမ္းမႈစတာေတြနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ အခ်က္အလက္မ်ားကို ေထာက္ပံ႔ေပးတဲ့ လူဆီက လွ်ိဳ႕၀ွက္ အခ်က္အလက္ေတြ ရယူေနတဲ့အခါမ်ိဳးမွာ ဒီေထာက္ပံ့ေပးသူေတြအတြက္ အႏၱာရယ္ရွိႏုိင္လုိ႔ ေသခ်ာစြာ လွ်ိဳ႕၀ွက္ထားသင္႔ပါတယ္။
3. တခါတရံ အေရးႀကီးတဲ႔ သတင္းမ်ား ကုိင္တြယ္ေနရတဲ့ လူမ်ားနဲ႔ အြန္လုိင္းမွာ ဆက္သြယ္ရပါတယ္။ကုိယ္တုိင္ အႏၱရာယ္ မရွိေလာက္ပါဘူးလုိ႔ ထင္ေနတဲ့တုိင္ အတူ လုပ္ကုိင္ေနသူရဲ့ အႏၱရာယ္ရွိႏုိင္တဲ့ အေနအထားေၾကာင္႔္ ထုိသူကို တုိက္ခုိက္သူမ်ားရဲ့ သတင္း အခ်က္အလက္ ေနာက္လုိက္ရန္ ပစ္မွတ္ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ တျခားသူမ်ားရဲ့ လွ်ိဳ႕၀ွက္ အခ်က္အလက္မ်ားအတြက္ အသုံးခ်ခံ ျဖစ္သြားႏုိင္ပါတယ္။
4. ၀က္ဆုိဒ္မ်ားေပၚ ေပါက္ၾကားရန္ မျဖစ္သင္႔တဲ့ အခ်က္အလက္မ်ားကို ၾကည္႔ေနတယ္ သို႔မဟုတ္ တင္ပုိ႔ေနတယ္။လူ႔အခြင္႔အေရး ၀က္ဆုိဒ္ေတြမွာ သတင္းအခ်က္အလက္ ေ၀မွ်ျခင္း သုိ႔မဟုတ္ ဆန္႔က်င္ေနတဲ့အဖြဲ႔က လူ႔အခြင္႔အေရး ခ်ိဳးေဖာက္ေနတာမ်ားကို ေထာက္ျပၿခင္း စသည္တုိ႔ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလုိ အႏၱရာယ္မ်ားတဲ့ ၀က္ဆုိဒ္မ်ားကိုသာ ၀င္ေရာက္ၾကည္႔ျခင္းဟာ သတိထားမိေစတဲ့ အခ်က္မ်ား ျဖစ္ပါတယ္။