နည္းဗ်ဴဟာ ၇။ လႈပ္ရွားမႈအတြက္ ႀကိဳတင္စီစဥ္ပါ
လြယ္ကူ ရွင္းလင္းေအာင္ လုပ္ပါ
ရႈပ္ေထြးတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြကို အသုံးျပဳနည္း
ဒီနည္းဗ်ဴဟာ ကဒ္ေလးကို ဆြဲခ်ရယူပါ (pdf 792kb)
ဒါဖာ အေရးအခင္း/ဂုိဂဲလ္ ကမၻာ
လႈပ္ရွားမႈအတြက္ ႀကိဳတင္စီစဥ္ပါ
- စည္းရုံးလႈံ႕ေဆာ္မယ့္ ေဒသတြင္းက ဆီေလ်ာ္တဲ႔ သတင္း အခ်က္အလက္မ်ားကို ရယူသုံးႏုိင္မယ္႔ အခြင္႔အလမ္းကုိ လမ္းညႊန္ႏုိင္မႈကို သုေတသနျပဳပါ။ ႏုိင္ငံအျပင္မွာ ေနၿပီး လိုအပ္တဲ႔ အခ်က္အလက္ကို ကုိယ္ပုိင္ အစုိးရေတြဆီက ရယူေပးႏုိင္သူေတြနဲ႔ ပူးေပါင္း လုပ္ေဆာင္ႏုိင္ပါတယ္။
- စည္းရုံးလႈံ႕ေဆာ္ေရးမွာ သုံးမယ္႔ အခ်က္အလက္ေတြကို အတည္ျပဳ စစ္ေဆးႏုိင္မယ္႔ ရွင္းလင္းတ႔ဲ လုပ္ငန္းစဥ္နဲ႔ စံသတ္မွတ္ခ်က္ေတြကို ဖြံ႔ၿဖဳိးေအာင္ ႀကိဳးစားပါ။ အဓိပၸာယ္ရွိတဲ႔ အခ်က္အလက္ေတြ ရရွိေအာင္ ဘယ္သူက ကူညီေပးႏုိင္မလဲ။
- အခ်က္အလက္ေတြမွာ အထူးျပဳထားတဲ႔ ဘန္းစကားေတြ ပါေနမယ္ ဆုိရင္ လူတုိင္း နားလည္ႏုိင္ဖု႔ိ ခက္ပါတယ္။ ဒါကို ရုိးရွင္းတဲ႔ ဘာသာစကားနဲ႔ ျပန္ဆုိေပးဖု႔ိ ဘယ္သူ႔ကို အကူအညီ ေတာင္းႏုိင္မလဲ။
- တခါတေလမွာေတာ႔ လူထုအေနနဲ႔ အခ်က္အလက္ေတြကို ရယူႏုိင္တဲ႔ အခြင္႔အလမ္း ရွိေပမယ္႔ ဒါေတြဟာ ရွာလုိ႔လဲ မရ၊ ျပန္ညႊန္း ဆုိထားတာလည္း မရွိ၊ အတက္အက် အေျပာင္းအလဲ မရွိတဲ႔ မွတ္တမ္းမွတ္ရာေတြ ျဖစ္ေနရင္ အၿပီးသတ္ ေကာက္ခ်က္ခ်ဖုိ႔ ခက္ပါတယ္။ စည္းရုံးလႈံ႕ေဆာ္ေရး အေနနဲ႔ လုပ္ရမွာက ဒါေတြကို ဘယ္လုိ အသုံးပုိက်ေအာင္ လုပ္မလဲ ဆိုတာပါ။
- ဂူဂဲလ္ ေျမပုံနဲ႔ ဂူဂဲလ္ ကမၻာငယ္လုိ ဝက္ဆုိက္ေတြအတြက္ ပမာဏႀကီးတဲ႔ ကြန္ပ်ဴတာ စြမ္းအင္နဲ႔ ျမန္ႏႈန္းျမင့္ အင္တာနက္ႏႈန္း (ေကာ္နက္ရွင္) လုိအပ္တယ္။ စည္းရုံးလႈံ႕ေဆာ္ေရးမွာ ပါ၀င္ေနတဲ႔ လူေတြအတြက္ ဘယ္လို ဝက္ဆုိက္မ်ိဳးက အလြယ္ကူဆုံး ယူသုံးႏုိင္မယ္ ဆုိတာ စဥ္းစားပါ။
ကုိယ္တုိင္ လုပ္ေဆာင္ရန္ေမးျမန္းခ်က္
- ဘယ္လုိ အခ်က္အလက္မ်ိဳးေတြကို ရွာေဖြၾကည္႔လုိပါသလဲ။ ဒါ့ျပင္ ဘယ္လုိရႏုိင္မလဲ။
- ရထားတဲ႔ သတင္း အခ်က္အလက္ ေတာင္းဆုိခ်က္ေတြ သုိ႔မဟုတ္ ရွာေဖြ ေတြ႔ရွိခ်က္ေတြ အတြက္ မီဒီယာကို ဘယ္လုိ နည္းလမ္းေတြ အသုံးျပဳ ဆြဲေဆာင္မလဲ။
- သတင္း အခ်က္အလက္ လြတ္လပ္ခြင္႔ ဥပေဒကုိ ေဒသမွာ ျပ႒ာန္းမထားဘူး ဆိုရင္ အျခား ဘယ္လုိ ပုံစံမ်ိဳးနဲ႔ ျပည္သူလူထု ဖိအားကို သုံးၿပီး ရရွိႏုိင္မလဲ။
- ၂ ဖက္ျမင္ သို႔မဟုတ္ ၃ ဖက္ျမင္ ေျမပုံ၊ သက္၀င္ရုပ္ပုံ၊ ဗီဒီယို သို႔မဟုတ္ ပုိစတာတုိ႔ကို အသုံးျပဳၿပီး အခ်က္အလက္ေတြကို ဆြဲေဆာင္မႈရွိရွိ တင္ျပႏုိင္သလား။
- ရွာေဖြ ေတြ႕ရွိခ်က္ကို အေျချပဳၿပီး လူထုဆီမွ ဘယ္လုိ အေရးယူ လႈပ္ရွားမႈမ်ိဳးနဲ႔ အေကာင္အထည္ ေပၚေအာင္ ေဆာင္ရြက္ခ်က္ကို ဘယ္လုိ ေတာင္းဆုိမလဲ။
- စုေဆာင္းထားတဲ႔ အခ်က္အလက္ေတြကို ရွာေဖြ ေတြ႔ရွိမႈေတြကို အသုံးျပဳ တည္ေဆာက္လုိတဲ႔ အျခားေထာက္ခံသူေတြကုိ ဖြင္႔ေပးမလား။ အခ်က္အလက္ သိမ္းဆည္းမႈနဲ႔ မာတိကာျပဳစုမႈေတြကို ဘယ္လုိ ထိခုိက္ႏုိင္မလဲ။
ျပဳလုပ္ႏုိင္တဲ့ အျခားနည္းအမ်ိဳးမ်ိဳး
- ျပႆနာတခုအေပၚ အစုိးရ ထုတ္ျပန္ေပးတဲ႔ အခ်က္အလက္ေတြဟာ ကြန္ယက္ စာမ်က္ႏွာ အေျမာက္အမ်ားမွာ ပ်ံ႕ႏွံ႔ေနမယ္ ဆုိရင္ ကိုယ္ပုိင္ ေဆာ႔ဖ္၀ဲေတြကို အသုံးျပဳၿပီး ဒီအခ်က္အလက္ အားလုံးကို ၀က္ဆုိဒ္မွာ ေပါင္းစည္းၿပီး ရွာေဖြလုိ႔ရေအာင္ မွတ္ခ်က္ေပးႏုိင္ေအာင္ လုပ္ပါ။
- ဘယ္သူ႔ကို ရည္ညႊန္းတယ္ ေခါင္းစဥ္ မတပ္ထား၊ လက္ဆုပ္လက္ကုိင္ ျပမရတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြ ျဖစ္ေပမယ္႔လည္း လႈ႔ံေဆာ္မႈနဲ႔ ဆီေလ်ာ္ေနမယ္ဆုိရင္ ဒီအေရးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး တုိက္ရုိက္ ထိခံရသူေတြရဲ႕ ပုဂၢိဳလ္ေရး ဓာတ္ပုံေတြ သုိ႔မဟုတ္ ဗီဒီယုိေတြကို အခ်က္အလက္ေတြနဲ႔ ေရာေမႊၿပီး ေပါင္းစပ္မႈ ကြန္ယက္ စာမ်က္ႏွာတခု လုပ္ႏုိင္ပါတယ္။
- ဂရပ္ဖစ္ဒီဇုိင္း မကၽြမ္းက်င္ရင္ အခ်က္အလက္ေတြကေန ရုပ္ပုံ အေထာက္အကူ ပစၥည္း (visualization) သုိ႔မဟုတ္ ေျမပုံကို သုံးၿပီး လႈ႔ံေဆာ္မႈကို အျခားသူေတြဆီ ပုိ႔တဲ႔ ဖိတ္ၾကားလႊာ အျဖစ္ေျပာင္းၿပီး ရည္ရြယ္ထားတဲ႔ ပရိသတ္ဆီ အေကာင္းဆုံး ေရာက္သြားေအာင္ လုပ္ႏုိင္ပါတယ္။
- ေျမပုံေတြကို သုံးၿပီး ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္သူေတြ၊ သီးျခား လုပ္ကုိင္လုပ္ေတြ၊ အလႈရွင္ေတြနဲ႔ အျခားသူေတြအၾကား အားေကာင္းတဲ႔ ဆက္ဆံေရးမ်ားနဲ႔ လုပ္ငန္းကိစၥေတြကို ကြန္ယက္ေျမပုံ တခုလုပ္ ေဖာ္ျပႏုိင္ပါတယ္။
- လုိအပ္တဲ႔ အခ်က္အလက္ ရႏုိင္ရာ အရင္းအျမစ္ေတြကို သြားေရာက္ၾကည္႔ႏုိင္တဲ႔ လမ္းေၾကာင္း မရွိရင္ လႈ႔ံေဆာ္မႈမွာ ဘာေတြ လုိေနေသးလဲ အမ်ား အာရုံစိုက္လာေအာင္ လုပ္ႏုိင္ပါတယ္။ အစုိးရအေနနဲ႔ လုိေနတဲ႔ အခ်က္အလက္ေတြကို ထုတ္ျပန္ေပးဖို႔ သုိ႔မဟုတ္ သတင္းဌာနေတြ အေနနဲ႔ ဒီကိစၥကို စုံစမ္းစစ္ေဆး ထုတ္ျပန္ေပးဖုိ႔ ဖိအားေပးတဲ႔ ေနရာမွာ ဒီနည္းက အသုံး၀င္ပါတယ္။
|
ပါ၀င္ေသာ Tool မ်ား အခ်ိန္တုိအတြင္း အခ်က္အလက္ ပုံေဖာ္ျခင္း Google Motion Chart ကို သုံးၿပီး အခ်က္အလက္ေတြအတြက္ လႈပ္ရွားေနတဲ႔ ဂရက္ဖ္ပုံေတြ ဖန္တီးၿပီး ဒီကြဲၿပားတဲ႔ သတင္းအခ်က္အလက္ေတြ တခုနဲ႔တခု ဘယ္လုိ ဆက္စပ္ေနတယ္ ဆုိတာကို ျပႏုိင္တယ္။ Motion Chart ဟာ Google Spreadsheet ေပၚက အခ်က္အလက္ေတြကို ႀကိဳက္တဲ့ဇယားနဲ႔ ဆက္သြယ္လုိက္တာနဲ႔ ျပလုိ႔ရေအာင္ လုပ္ႏုိင္ပါတယ္။ ဒီပုံစံဇယားကြက္ကို သက္၀င္လႈပ္ရွားေနေအာင္ (Flash အေနနဲ႔) ကြန္ယက္စာမ်က္မွာ မွ်ေ၀ေပးႏုိင္ပါတယ္။ Google Motion Chart ဟာ Google Spreadsheet ေပၚမွာ သိမ္းဆည္းထားတဲ႔ အခ်က္အလက္ေတြကို အားထားရတဲ့အတြက္ update လုပ္ခ်င္ရင္ အင္တာနက္နဲ႔ ဆက္သြယ္ဖုိ႔ လုိပါမယ္။ ဂူဂဲလ္ကို သုံးတဲ့အတြက္ အခ်က္အလက္ေတြ အားလုံးကို ဂူဂဲလ္ရဲ႕ ဆာဗာေတြေပၚမွာ သိမ္းထားၿပီး ၿဖစ္မွာပါ။ သိပ္အေရးႀကီးၿပီး ထိခုိက္မခံတဲ႔ အခ်က္ေတြနဲ႔ ပတ္သက္ရင္ေတာ႔ ဒီ tool ကုိ မသုံးသင္႔ပါဘူး။ အခု ေဖာ္ျပထားတဲ႔ ဗီြဒီယုိ က ဒီဇယားေတြကို ဘယ္လိုထည္႔သြင္း သုံးရမယ္ဆုိတာကို လမ္းညႊန္ထားပါတယ္။ |
သိေကာင္းစရာမ်ား air Play Alliance မွ ဇူဇန္နား၀င္႔ (Zuzana Wienk) မွ ေဒသႏၱရအသုံး ေျပာင္းလဲျခင္းအေပၚ - "ဘယ္လုိ tools မ်ိဳးဟာ ကုိယ့္ႏုိင္ငံတြင္းနဲ႔ ေဒသအတြက္ အေကာင္းဆုံး ဆုိတာ သတိခ်ပ္ပါ။ ဆလုိဗက္ကီယားမွာ ေဒတာေဘ႔စ္ ေဆာက္ခဲ႔သလုိမ်ိဳးကို ပုိလန္မွာ ဖန္တီးလုိ႔ မရပါဘူး။ ဘာျဖစ္လုိ႔လဲ ဆုိေတာ႔ သူတုိ႔မွာ ဒီလုိ အခ်က္အလက္ေတြကို သြားေရာက္ၾကည္႔ႏုိင္တဲ႔ အေျခအေန မရွိလုိ႔ပါပဲ။ ဥပမာ - ကၽမတုိ႔အေနနဲ႔ ႏုိင္ငံေရးပါတီေတြကို လွဴဒါန္းမႈေတြနဲ႔ ျပည္သူကုိ ပံ႔ပုိးေပးမႈေတြကို ေဖာ္ျပေပးတဲ႔ ေဒတာေဘ႔စ္တခု ဖန္တီးလုိ႔ မရႏုိင္ပါဘူး။ သတင္း အခ်က္အလက္ လြတ္လပ္ခြင္႔ဟာလည္း တေဒသနဲ႔ တေဒသ မတူပါဘူး။"
လက္ခံၾကည္႔ရႈႏုိင္မႈအေပၚ Farmsubsidy.org က ဂ်က္ရဲ့ ေျပာျပခ်က္က - "ဘာကို ေတာင္းဆုိေနတာကို အေသအခ်ာ သိဖုိ႔က အလြန္ အေရးႀကီးပါတယ္။ ဒီသတင္း အခ်က္အလက္ေတြကို အစုိးရက ထိန္းသိမ္းထားတယ္ ဆုိတာ သိဖုိ႔လုိၿပီး ထိန္းသိမ္းထားတဲ႔ အခ်က္အလက္က ဘာလဲဆုိတာကို သုေတသနျပဳဖုိ႔ လုိအပ္ပါမယ္။ ဒီအေၾကာင္းေတြ ေျပာႏုိင္မယ္႔ အစိုးရ ၀န္ထမ္းေတြနဲ႔ မိတ္ျဖစ္ေဆြျဖစ္ ခင္မင္ေအာင္ ႀကိဳးစားသင္႔ၿပီး ဒီလုိ အခ်က္အလက္ကို ထိန္းသိမ္းႏုိင္ေအာင္ ဘယ္လုိ ဥပေဒမ်ိဳး လုိအပ္တယ္ ဆုိတာကို သိေအာင္ရွာေဖြပါ။"
အရင္းအျမစ္ ျပည္႔သိပ္က်ပ္ညပ္ျခင္း (crowd-sourcing) နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး Fair Play Alliance က ဇူဇန္နား၀င္႔ ေျပာၾကားခ်က္ - "ကၽမ အျမင္ကေတာ႔ လူေဘာင္ အဖြဲ႔အစည္းဟာ ပိုၿပီး ရင္းႏွီးေဖာ္ေရြတဲ႔ ပူးေပါင္းမႈေတြနဲ႔ တသီးတသန္႔ ဖြဲ႔စည္းထားတဲ႔ လႈပ္ရွားမႈေတြဆီ ဦးတည္ေျပာင္းလဲလာေနပါၿပီ။ လူေတြ ကၽြမ္းက်င္မႈေတြ ပုိရွိလာၿပီး အျပန္အလွန္ ကူညီလာပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ကၽမတုိ႔အေနနဲ႔ ဒီအတြက္ ေနရာေပးဖုိ႔ လုိအပ္သလုိ အဲဒီ ေနရာလြတ္ေတြဟာ ဆြဲေဆာင္မႈ ရွိၿပီး ၿပည္သူဆီက အသိအမွတ္ျပဳေပးဖုိ႔လည္း လိုအပ္ပါတယ္။ ဒီအတြက္ အသင္႔ေတာ္ဆုံးကေတာ႔ ကြန္ယက္ စာမ်က္မွာမ်ားေပၚက ေနရာလြတ္မ်ားပါပဲ။" |
